Odpowiedzialność to duże słowo o rozmaitych znaczeniach. Dlatego w tym artykule odpowiemy na pytania, co to znaczy odpowiedzialność i bycie odpowiedzialnym. Jakie są rodzaje odpowiedzialności i za co tak naprawdę jesteśmy odpowiedzialni, jako zwykli ludzie.
Co to znaczy odpowiedzialność?
Wielki słownik języka polskiego określa, że odpowiedzialność to obowiązek dopilnowania i ponoszenia konsekwencji za czyny swoje lub innych osób. To również wzięcie na siebie obowiązku zadbania o kogoś innego lub o coś. W związku z tym możemy wyróżnić odpowiedzialność moralną, która w odczuciu jest bardziej subiektywna i bez konsekwencji prawnych, oraz odpowiedzialność prawną, którą nakłada na nas prawo ustanowione przez państwo, którego jesteśmy obywatelem.
Jakie są rodzaje odpowiedzialności?
Tak naprawdę odpowiedzialność może mieć o wiele więcej rodzajów niż wymienione wcześniej dwa. W zależności od tego, w jakim kontekście mówimy, to w przypadku odpowiedzialności prawnej wyszczególnimy:
- odpowiedzialność cywilną – jej skutkiem jest powstanie zobowiązania poprzez działania zabronione (odpowiedzialność deliktowa) lub niewywiązanie się z umowy (odpowiedzialność kontraktowa),
- odpowiedzialność karną – czyny niedozwolone popełnione umyślnie lub nieumyślnie,
- odpowiedzialność konstytucyjną – wynika z naruszenia Konstytucji albo ustawy przez osoby związane z polityką (np. prezydent, minister).
Choć w zależności od źródła, to kontekście prawnym pojawiają się również odpowiedzialność polityczna, czy międzynarodowa.
W życiu zawodowym mamy do czynienia z odpowiedzialnością w biznesie. Bycie odpowiedzialnym przedsiębiorcą czy pracownikiem to fundament biznesu osiągającego sukces. Z punktu widzenia zarządu firmy odpowiedzialność kojarzy się z szacunkiem dla pracowników, dbanie o relacje z kontrahentami i klientami oraz zaangażowanie w ochronę środowiska. Idąc o krok dalej, z biznesem łączą się również:
- odpowiedzialność za podejmowanie decyzji,
- odpowiedzialność w zarządzaniu,
- odpowiedzialność pracownicza,
- odpowiedzialność finansowa.
Jak sam widzisz, pojęcie odpowiedzialności ma wiele różnorodnych znaczeń. Jednak wszystkie jej rodzaje opierają się właściwie o odpowiedzialność moralną.
Odpowiedzialność moralna a odpowiedzialność prawna
Już wiesz, że prawna odpowiedzialność dzieli się przede wszystkim na 3 rodzaje. Jest ona określana za pomocą przepisów ustaw i kodeksów. To w nich ustalane są konsekwencje za konkretne zachowania sprawcy, który dopuścił się czynu niedozwolonego. Przepisy określają też, jakiej są kary za popełnione przestępstwo i w jaki sposób ma wyglądać zadośćuczynienie wobec poszkodowanego.
Patrząc na zdarzenia w kontekście odpowiedzialności moralnej i prawnej, możemy zaobserwować następujące przypadki:
- Odpowiedzialność moralna i prawna występują jednocześnie (przykładem może tu być kradzież mienia).
- Zachodzi tylko odpowiedzialność prawna. Dobrym przykładem jest dezercja żołnierza. Jednocześnie wskazanie odpowiedzialności wyłącznie prawnej jest najtrudniejsze do jednoznacznego określenia.
- Występuje wyłącznie odpowiedzialność moralna (np. zdrada małżeńska), czyli moralnie jest to czyn nieakceptowany, jednak nie ma tutaj konsekwencji prawnych.
To, co odróżnia te dwie odpowiedzialności od siebie, to przede wszystkim ich uregulowanie. Prawo jasno określa, co jest zabronione i jakie są efekty naruszenia spisanych zasad. Natomiast moralność dotyczy naszych przekonań i wartości. Nie kontrolują ich żadne normy państwowe.
Co to znaczy być odpowiedzialnym?
Zadając sobie pytanie, co to znaczy być odpowiedzialnym, to powinniśmy być ze sobą szczerzy. Jesteśmy odpowiedzialni za siebie i swoje decyzje. Jeżeli ktoś powierza nam zadanie, a nie zdołamy go wykonać z różnych przyczyn, to osoba odpowiedzialna przyzna się do tego, że nie da rady go realizować. Bycie odpowiedzialnym to zdawanie sobie sprawy z własnych możliwości oraz ograniczeń, jakie mamy. Dlatego można powiedzieć, że bycie odpowiedzialnym, to bycie szczerym ze sobą oraz z innymi.
Jak się zachowuje człowiek odpowiedzialny?
Człowiek odpowiedzialny jest świadomy obowiązku ponoszenia konsekwencji działań swoich i innych, za których odpowiada. W związku z tym możemy wskazać, że człowiek odpowiedzialny zachowuje się:
- dojrzale,
- świadomie,
- szczerze mówi o swoich zamiarach,
- planuje swoje działania,
- realistycznie podchodzi do życia.
Za co jesteśmy odpowiedzialni?
Wszystko zależy od tego, jakie w życiu odgrywamy role. To od nich zależy, za co jesteśmy odpowiedzialni. Jako dorosły człowiek, który pracuje i ma własną rodzinę może być odpowiedzialny za opiekę nad dziećmi i zwierzętami. Wiąże się to z odpowiedzialnością za zapewnienie bezpieczeństwa swojej rodzinie w różnej postaci. Może to być dom, pieniądze, jedzenie, ale też możliwość rozwoju i zdobywania wiedzy.
W życiu zawodowym, jako pracownik jesteś odpowiedzialny za wykonywanie swoich obowiązków zgodnie z umową podpisaną z pracodawcą. To, jakie zadania zawodowe wykonujesz, określa zakres twojej odpowiedzialności w pracy.
Poza tym masz też swoje prawa i obowiązki, jako obywatel, które są spisane w różnych dokumentach prawnych. Poza tym politycy też będą mieć inne zobowiązania, które nakłada na nich, chociażby konstytucja.
Dlatego, jeżeli chcesz określić swoją odpowiedzialność, to w pierwszej kolejności zastanów się i rozpisz, jakie funkcje pełnisz w swoim życiu prywatnym i zawodowym. Jednak nie zapominaj też o innych aspektach życia. Wszyscy jesteśmy częścią społeczeństwa, które wspólnie tworzymy. Również jako mieszkaniec Ziemi jesteś odpowiedzialny za jej dobro. Chociaż brzmi to wzniośle, to może oznaczać tak małe czyny, jak niezostawianie po sobie śmieci w miejscach publicznych, czy lesie.