W tym artykule dowiesz się, czym jest odpowiedzialność deliktowa i na czym polega. Każdy czyn niesie ze sobą, jakiś skutek. Kiedy mamy do czynienia z czynem niedozwolonym oraz szkodą poszkodowanego, to wtedy mówimy o odpowiedzialności deliktowej. Poznaj, jakie są rodzaje deliktu, czy są jakieś wyłączenia z odpowiedzialności sprawcy oraz czym się różni odpowiedzialność kontraktowa od deliktowej.
Co to jest odpowiedzialność deliktowa?
Odpowiedzialność deliktowa jest rodzajem odpowiedzialności cywilnoprawnej wynikającego z czynu niedozwolonego. Czyn niedozwolony w prawie funkcjonuje pod nazwą delikt i oznacza każde działanie lub zaniechanie sprawcy, które spowoduje powstanie szkody u innej osoby.
Jakie są rodzaje odpowiedzialności deliktowej?
Odpowiedzialność deliktową możemy podzielić jeszcze na kilka rodzajów. Dlatego możemy mówić o odpowiedzialności deliktowej opartej na:
- zasadzie winy,
- zasadzie ryzyka,
- zasadzie słuszności.
Teraz omówimy pokrótce, na czym dokładnie polega każdy z rodzajów odpowiedzialności deliktowej.
Odpowiedzialność na zasadzie winy (ex delicto)
Polega na tym, że to poszkodowany, u którego wystąpiła szkoda, musi udowodnić, że to sprawca jest odpowiedzialny za zdarzenie. Tylko udowodnienie winy spowoduję, że będzie on zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Oznacza to, że musi istnieć związek przyczynowy między stratą poszkodowanego a czynem sprawcy. Bez tego poszkodowany może nie otrzymać odszkodowania za wyrządzoną szkodę.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka
To odwrotna sytuacja do odpowiedzialności na zasadzie winy, gdzie było potrzebne udowodnienie przewinienia za popełniony czyn. Tutaj poszkodowany nie udowadnia winy, bo wystarczy, że sprawca wykonuję działalność, która niesie ze sobą ryzyko wyrządzenia szkody osobom fizycznym, czy osobom prawnym. Może to być np. działalność gospodarcza związana z wytwarzaniem chemikaliów, co może przyczynić się do skażenia środowiska albo uszkodzenia mienia osób mieszkających w pobliżu firmy. Innym przykładem tego rodzaju odpowiedzialności będą też sytuacje, gdzie to pracodawca bierze odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez swoich pracowników.
Odpowiedzialność na zasadzie słuszności
W przypadku odpowiedzialności na zasadzie słuszności sprawca nie odpowiada bezpośrednio za zdarzenie. Odpowiada natomiast za nadzór nad swoimi dziećmi czy zwierzętami, które wyrządzą drugiemu szkodę. Dobrym przykładem jest, kiedy dzieci podczas zabawy np. wybiją okno sąsiadowi. Wtedy to rodzic jest odpowiedzialny za powstałe uszkodzenie i ma obowiązek naprawienia zniszczeń.
Kiedy powstaje odpowiedzialność cywilna deliktowa?
Aby powstała odpowiedzialność deliktowa muszą łącznie zostać spełnione trzy przesłanki, które bezpośrednio wynikają z treści art. 415 k.c.
- Powstała szkoda, która dotyczy uszkodzonego majątku albo naruszenia dóbr niemajątkowych. Samo zdarzenie powstało wbrew woli poszkodowanego.
- Szkoda powstała na skutek czynu niedozwolonego.
- Istnieje związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a uszkodzeniem.
Kto ponosi odpowiedzialność za szkodę?
Kodeks cywilny jasno określa, kto ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą. Za naprawienie szkody odpowiada osoba, która bezpośrednio ją wyrządziła. Jednak to nie wszystko. Odpowiedzialność deliktowa spoczywa też na osobie, która nakłaniała, pomagała lub świadomie skorzystała na tym, że szkoda została wyrządzona innej osobie.
Sprawdź, jak być odpowiedzialnym kierowcą i czym jest odpowiedzialny styl jazdy.
Jakie są wyłączenia odpowiedzialności?
Konsekwencje z tytułu czynu niedozwolonego nie dotyczą osób małoletnich, czyli dzieci poniżej 13 lat oraz osób niepoczytalnych. W przypadku dzieci za ich winy odpowiadają rodzice. Podobnie jest w przypadku osób ubezwłasnowolnionych, ponieważ nie są one w stanie w pełni świadomie decydować o sobie i swoich czynach. Wtedy odpowiada za nią osoba, która staje się jej prawnym opiekunem.
Nawet wtedy, kiedy nie można wskazać osoby, która miała pilnować sprawcę, to poszkodowany i tak może rościć o naprawienie szkody.
Zasada winy za czyn własny — jaka będzie podstawa prawna?
Wszystkie czyny, które naruszają porządek prawny, podlegają kodeksowi cywilnemu. Wobec nich stosuje się przepisy kodeksu cywilnego od artykułu 415 do 449. Niewątpliwie najważniejszym z nich jest art. 415, który brzmi:
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Zgodnie z tym artykułem przesłanką odpowiedzialności cywilnej deliktowej jest już samo powstanie zdarzenia, które spowodowało uszkodzenie majątku lub uszczerbek innej osoby. Nieważne czy to będzie czyn umyślny lub nieumyślny, ponieważ prawo cywilne karze również za niedbalstwo lub niezachowanie należytej staranności.
Czym różni się odpowiedzialność deliktowa od kontraktowej?
Zacznijmy od wyjaśnienia, czym jest odpowiedzialność kontraktowa. Polega ona tym, że strony podpisują ze sobą umowę (kontrakt). Jeżeli wykonawca umowy nie wykona lub źle wykona czynności związane z zapisami umowy, to poszkodowanemu przysługuje odszkodowanie za straty, które w związku z tym zdarzeniem poniósł.
Oznacza to, że delikt ma szersze zastosowanie, ponieważ sprawcy i poszkodowanego nie wiąże żadna umowa. Wystarczy, że zaistnieje zdarzenie, które spowoduje szkody. Natomiast warunkiem powstania odpowiedzialności kontaktowej jest podpisanie umowy, która jasno określa zakres prac oraz jakie są skutki ich niewykonania lub zaniedbania.
Zatem odpowiedzialność deliktowa jest najczęściej obecna w naszym codziennym życiu. Dzięki niej wiemy, że gdy nastąpi zdarzenie z przykrymi dla nas, jako poszkodowanych, skutkami to znajdzie się winny, który za to odpowie. Uszkodzenia naprawi winowajca lub za nie zapłaci w postaci odszkodowania. Przykre konsekwencje czekają nas również w przypadku odpowiedzialności z tytułu opiekowania się dziećmi, czy zwierzętami. Dzięki temu społeczeństwo funkcjonuje prawidłowo i osoby poszkodowane nie muszą same płacić za powstałe uszkodzenia.